Beginnershandboek

Waarom is de ECB onafhankelijk?

Zowel de nationale centrale banken als de ECB zijn onafhankelijke publieke instellingen. Dit betekent dat hun institutionele opzet zo is ontworpen dat er een hoge mate van discretie en autonomie wordt gewaarborgd, en dat het hen verboden is om instructies aan te nemen van regeringen.

In de praktijk betekent deze onafhankelijkheid van de centrale banken dat:

• centrale banken volledige autonomie hebben in hun organisatorische opzet en in de besluitvorming over het budget. 
• werknemers van centrale banken geen instructies mogen aannemen van overheden of EU-instellingen.
• het voor centrale banken verboden is om overheden of EU-instellingen rechtsreeks te financieren. 
• presidenten van de centrale banken benoemd worden voor een lange periode (van 5 tot 8 jaar) en dat zij moeilijk te ontslaan zijn, behalve in extreme situaties.

 

De gedachte hierachter is om centrale banken los te koppelen van de politieke cyclus, zodat gekozen politici niet in de verleiding komen om, gedreven door verkiezingsbelangen die op korte termijn spelen, druk uit te oefenen op de centrale banken om de overheid te ondersteunen, bijvoorbeeld door het verlagen van de rente (wat goed zou zijn voor de consumentenuitgaven).  

Onafhankelijkheid van centrale banken kwam in zwang in de jaren '90, als gevolg van de ervaring in een aantal landen, waaronder Duitsland, dat onafhankelijke centrale banken beter in staat bleken om de inflatie laag te houden. De onafhankelijkheid van de Europese Centrale Bank ligt verankerd in het EU-verdrag van 1992, net als het mandaat van de ECB, en kan alleen worden aangepast door een unaniem besluit van alle 27 lidstaten van de EU.

Als tegenhanger van deze hoge mate van onafhankelijkheid moeten de centrale banken rekenschap afleggen aan het Europese Parlement en aan de Europese Raad. In de praktijk betekent dit dat de ECB haar besluiten moet onderbouwen en toelichten aan het Europese Parlement (bijvoorbeeld tijdens de zogeheten monetaire dialoog-hoorzittingen die iedere drie maanden plaatsvinden). Ook het Hof van Justitie kan ingrijpen als de ECB buiten haar mandaat gaat (en heeft dit ook gedaan).