Beginnershandboek

Hoe kan de ECB de inflatie beheersen?

Om de inflatie onder controle te houden, houden centrale banken toezicht op het geldscheppingsproces en reguleren en interveniëren zij indien nodig, om hiermee te zorgen dat er genoeg geld in het systeem is om de economie te helpen, maar ook weer niet teveel.

De inflatie stijgt te hard als er teveel geld beschikbaar is in de economie voor te weinig producten en diensten. Inflatie is een kenmerk van een oververhitte economie, waarbij bedrijven, productieprocessen en de arbeidsmarkt niet in staat zijn om de stijging van de koopkracht van de mensen bij te houden. Bedrijven zullen als reactie hun prijzen verhogen, ook om niet te snel door de voorraden heen te raken. Als dit in veel of alle sectoren van de economie plaatsvindt, is er sprake van een buitensporige inflatie. 

In een versimpelde wereld ontstaat inflatie wanneer er teveel geld wordt gecreëerd en in de economie circuleert. Maar de Europese Centrale Bank (ECB) heeft geen directe controle over de prijzen. Ook heeft de ECB geen directe controle over de geldvoorraad; de uitgifte van contant geld door de ECB is maar een heel klein deel van de totale geldvoorraad, en deze worden doorgaans alleen uitgegeven als er vraag naar is. 

Het grootste gedeelte van het geld in de economie wordt tegenwoordig gecreëerd door de private commerciële banken door het verstrekken van leningen. Hoewel de centrale bank het enige instituut is dat daadwerkelijk fysiek geld kan printen, is bijna al het digitale geld dat in omloop is afkomstig van leningen die zijn verstrekt door de private bankensector. Dit geld staat als digitale spaargelden op de rekeningen bij commerciële banken.

Waar de ECB wel controle over heeft zijn de belangrijkste rentetarieven waartegen private commerciële banken geld (oftewel liquiditeit) kunnen lenen van hun nationale centrale banken wanneer ze niet genoeg geld hebben om hun klanten te bedienen. Door deze rentes aan te passen beïnvloedt de ECB indirect de rentes die de commerciële banken doorberekenen aan hun klanten, waarmee zij de geldstromen reguleert die door de banken worden gecreëerd op het moment dat ze leningen verstrekken.

Doorgaans verhoogt de ECB de rente wanneer de inflatie stijgt, waardoor de behoefte van de commerciële banken om geld te lenen zal afnemen en de geldvoorraad krimpt. Door hogere rentes worden ook de spaartegoeden gestimuleerd. Als er meer geld op de bank staat en er minder geld in omloop is, daalt de vraag naar producten en dalen de prijzen.

Als er daarentegen sprake is van deflatie, dan zal de ECB de rente verlagen om een prijsdaling tegen te gaan. Lagere rentes zorgen juist voor een hogere vraag, zowel door consumenten als door investeringen. Op deze manier beheerst de ECB de inflatie en deflatie en waarborgt zij dat er altijd de juiste hoeveelheid geld in omloop is.

Het 'monetaire beleid' betreffen de acties die een centrale bank onderneemt om de doelstelling van prijsstabiliteit te realiseren. In de volgende paragraaf wordt er dieper ingegaan op de monetaire beleidsinstrumenten die de ECB op dit moment gebruikt.